Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?

Obsesif kompulsif bozukluk, kişinin zihninde istemeden gelen ve gitmeyen tekrar eden düşünceler (obsesyonlar) ile bu düşüncelerin yarattığı kaygıyı azaltmak için yaptığı tekrarlayan davranışlar (kompulsiyonlar) ile karakterizedir.

Obsesyonlar: Kişinin zihnini sürekli meşgul eden, mantıksız olduğunu bilse bile uzaklaştıramadığı düşünceler ya da görüntülerdir.

Örneğin: “Ellerim mikrop kapmıştır.”, “Kapıyı kilitlemedim, hırsız girecek.”

Kompulsiyonlar: Bu düşüncelerin yarattığı kaygıyı azaltmak için yapılan davranışlardır.

Örneğin: Defalarca el yıkamak, kapıyı tekrar tekrar kontrol etmek, belli sayılarda tekrar saymak.

Kişi çoğu zaman bu düşüncelerin abartılı olduğunun farkındadır, ancak engelleyemediği için günlük yaşamı zorlaşır.

Günlük hayatta nasıl görünür?

Dakikalarca ellerini yıkamak,

Defalarca ocağı veya kapıyı kontrol etmek,

Belirli düzen veya simetriyi bozmaktan yoğun rahatsızlık duymak,

Aklına istemsizce gelen rahatsız edici düşüncelerle uğraşmak.

OKB, çocuklukta yaşanan yoğun kaygılara karşı geliştirilen kontrol etme ve belirsizliği azaltma çabalarının yetişkinlikte katılaşmış hali olarak düşünülebilir. Yani kişi, zihnindeki kaosu ve kaygıyı azaltmak için davranışlarına “kurallar” koyar.

OKB’de En Sık Görülen Obsesyon ve Kompulsiyon Türleri

 Temizlik / Bulaşma Takıntısı

Obsesyon: Mikrop kapma, kirlenme ya da hastalık bulaştırma korkusu.

Kompulsiyon: Defalarca el yıkamak, sürekli duş almak, eşyaları aşırı silmek.

Kontrol Takıntısı

Obsesyon: “Ocağı açık bıraktım, kapıyı kilitlemedim, birine zarar verdim” düşünceleri.

Kompulsiyon: Kapı, pencere, ocak gibi şeyleri tekrar tekrar kontrol etmek.

Düzen ve Simetri Takıntısı

Obsesyon: Eşyaların tam simetrik, belirli bir sırada ya da mükemmel bir şekilde durması gerektiği inancı.

Kompulsiyon: Nesneleri sürekli düzenlemek, yerlerini değiştirmek ya da hizalamak.

Zarar Verme Kaygısı

Obsesyon: Kendine ya da başkasına zarar vereceği düşüncesi (bıçakla birine zarar verme, kendine istemsizce zarar verme gibi).

Kompulsiyon: Kesici aletlerden uzak durma, güvenlik önlemlerini abartılı şekilde alma.

Dinsel ya da Ahlaki Takıntılar

Obsesyon: Günah işleme, kutsala saygısızlık yapma, yanlış düşüncelere sahip olma korkusu.

Kompulsiyon: Sürekli dua etme, dini ritüelleri defalarca tekrarlama, zihninden “temizleme” girişimleri.

 Sayma / Tekrarlama

Obsesyon: “Şu sayı olursa kötü bir şey olacak.” gibi inançlar.

Kompulsiyon: Belirli sayılarda kapıyı açıp kapatma, basamakları belli sayılarda çıkma, cümleleri içinden tekrar etme.

Kısacası:

OKB, farklı biçimlerde kendini gösterebilir ama ortak noktası, kişinin kaygısını azaltmak için geliştirdiği tekrarların hayatı zorlaştırmasıdır.

👉 Unutma: Bu takıntılar bir “karakter zayıflığı” değil, anlaşılması ve üzerine çalışılması gereken bir süreçtir.

Obsesif Kompulsif Bozukluğun (OKB) Nedenleri Nelerdir?

OKB’nin tek bir nedeni yoktur. Genellikle biyolojik, psikolojik ve çevresel etkenlerin birleşimi ile ortaya çıkar.

1) Biyolojik Etkenler

Beyin kimyası: Beyinde kaygı ve denetimle ilgili bölgelerde (özellikle serotonin sistemi) dengesizlikler OKB’ye zemin hazırlayabilir.

Genetik yatkınlık: Ailede OKB veya yoğun kaygı öyküsü olan kişilerde risk daha yüksektir.

2) Çocukluk Deneyimleri ve Travmalar

İhmal,istismar, reddedilme ya da aşırı eleştirel bir aile ortamı, kişide kontrol ihtiyacını artırabilir.

Travmatik yaşantılar (kayıp, şiddet, güvensizlik) dünyayı öngörülemez hale getirir; kişi belirsizliği azaltmak için ritüellere sığınabilir.

Suçluluk veya utanç duygularıyla büyüyen kişilerde “yanlış yaparsam kötü bir şey olur” düşüncesi kalıcı hale gelebilir.

3) Psikolojik Etkenler

Düşünce biçimi: OKB’li kişiler çoğu zaman kendi düşüncelerini aşırı ciddiye alır. “Kötü bir şey düşündüysem kesin olur” gibi katı inançlar yaygındır.

Mükemmeliyetçilik: Hata yapmaya tahammül edememe, “tam olmalı” inancı, OKB’yi besler.

Kaygı yönetiminde zorluk: Kaygıyı kısa vadede bastırmak için yapılan kompulsiyonlar uzun vadede döngüyü güçlendirir.

4) Davranışsal Öğrenme

Obsesif düşünce kaygı yaratır → kompulsiyon yapılır → kaygı azalır → beyin bunu “rahatlama yöntemi” olarak öğrenir.

Böylece kişi her kaygılandığında aynı davranışları tekrar eder; döngü güçlenir.

5) Çevresel ve Güncel Etkenler

Yoğun stres dönemleri (sınav, iş baskısı, ilişkisel sorunlar) OKB’yi tetikleyebilir.

Çocuklukta aşırı düzen ve kontrolün öne çıktığı aile iklimi, ileride ritüellere yatkınlık yaratabilir.

🔑 Özet

OKB; genetik yatkınlık, beyin kimyası, çocukluk deneyimleri, travmalar, düşünce biçimleri ve öğrenilmiş alışkanlıkların birleşimiyle gelişir. Tek bir sebep değil, birçok faktörün bir araya gelmesi bu bozukluğun oluşumunu açıklar.

“Eğer siz de takıntılı düşünceler ve tekrar eden davranışlar nedeniyle yaşamınızda zorlanıyorsanız, Üsküdar’da yüz yüze veya online psikolojik destek için benimle iletişime geçebilirsiniz.”